วัดพระธาตุดอยกองมู

สถานที่ตั้ง

วัดพระธาตุดอยกองมู ตั้งอยู่บนภูเขาที่มีชื่อว่าดอยกองมู ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอนห่างจากใจกลางเมืองประมาณ 1.6 กิโลเมตรอยู่สูงกว่าระดับน้ำทะเลประมาณ 1,300 เมตรจากทางหลวงหมายเลข 108 ทางขึ้นพระธาตุดอยกองมูมีระยะทาง 1.6 กิโลเมตร นับเป็นวัดที่สำคัญและศักดิ์สิทธิ์วัดหนึ่งในจังหวัดแม่ฮ่องสอน สิ่งก่อสร้างต่างๆ เช่นกุฏิพระและพระเจดีย์ จะถูกสร้างขึ้นในแบบสถาปัตยกรรมของพม่า ( ประวิทย์ ตันตลานุกุล 2542: 11 )

พิกัด X = 391035 พิกัด Y = 2134089

วัดพระธาตุดอยกองมู	องค์พระธาตุ

ประวัติความเป็นมา

มีความเชื่อว่าภูเขาลูกนี้เหมือนพระเจดีย์ จึงเรียกติดปากกันมาว่า พระธาตุดอยกองมูแต่สมัยก่อนเคยเป็นที่ส้องสุมกองโจร ภายหลังได้สร้างเป็นวัดพระธาตุดอยกองมู สร้างในปีพ.ศ.2403 จองต่องสู่และภรรยาชื่อนางเล็กเป็นผู้สร้างพระธาตุดอยกองมู โดยครั้งแรกสร้างกุฏิและพระเจดีย์(องค์ใหญ่) สำหรับพระเจดีย์นั้นบรรจุพระธาตุของพระมหาโมคคัลลานะเถระที่ พระอู่ปั่นเต้กต๊ะชาวเมืองตองกี ประเทศพม่าได้นำมาจากเมืองมะละแหม่งประเทศพม่าและพระอู่ปั่นเต๊กต๊ะก็รับนิมนต์เป็นเจ้าอาวาสองค์แรกของวัดนี้ตลอดมา จนนายจองต่องสู่เสียชีวิตลง พระอู่ปั่นเต๊กต๊ะจึงกลับไปเมืองตองกีประเทศพม่าบ้านเกิดของตนเอง จากนั้นมาเจ้าอาวาสก็ว่างลง ช่วงนั้น “ ชานกะเล ” ได้รับการแต่งตั้งจากเจ้าเมืองเชียงใหม่ให้เป็นเจ้าเมืองแม่ฮ่องสอนคนแรกและได้รับสถาปนาขึ้นเป็น “ พญาสิงหนาทราชา ” เมื่อปีพ.ศ.2417 เพื่อเป็นการฉลองและเป็นอนุสรณ์ของพญาสิงหนาทราชาที่เป็นเจ้าเมืองคนแรกท่านจึงสร้างพระเจดีย์ขึ้นอีกองค์หนึ่งซึ่งมีขนาดเล็กกว่าโดยบรรจุพระธาตุของพระสารีบุตรเถระที่พระอู่เอ่งต๊ะก๊ะนำมาจากเมืองมัณฑะเลย์สหภาพพม่า แล้วนิมนต์พระอู่เอ่งต๊ะก๊ะเป็นเจ้าอาวาสองค์ที่สองต่อจากพระอู่ปั่นเต็กต๊ะ วิหารวัดอยู่ติดกับพระธาตุองค์ใหญ่ และสร้างขึ้นมาพร้อมกันมีลักษณะเป็นอาคารเปิดโล่ง เป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าหลังคาซ้อนกันสามชั้นเป็นศิลปะแบบพม่ามุงด้วยกระเบื้องไม้และตกแต่งโลหะฉลุลวดลายประณีตงดงามมากตามศิลปะ ไทใหญ่และพม่า ยอดของวัดพระธาตุดอยกองมูเป็นหลังคาสองคอสามชาย (ประวิทย์ ตันตลานุกุล 2542: 12-13 )

ลักษณะภายในวัดเป็นศิลปะแบบพม่า ไม่ว่าจะเป็นพระพุทธรูปและภาพวาดฝาผนังของวัด ซึ่งเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับพระพุทธประวัติของพระพุทธเจ้า ด้านหน้าวัดมีสิงห์คู่ สร้างโดยช่างชาวพม่า และมีระฆังเก่าอยู่หน้าวัดเป็นระฆังที่มีความเชื่อว่า หากบุคคลใดตีระฆังแล้วจะได้กลับมายังแม่ฮ่องสอนอีกครั้ง เมื่อครั้งสงครามโลกครั้งที่ 2 ยังได้ใช้ระฆังนี้ตีเพื่อส่งสัญญาณบ่งบอกว่าฝ่ายสัมพันธมิตรกำลังจะปล่อยระเบิดให้ทุกคนลงหลุมหลบภัย และยังมีเจดีย์องค์ใหญ่ที่จองต่องสู่เป็นผู้สร้าง ซึ่งเคยพังทลายไปแล้ว ชาวบ้านจึงช่วยกันซ่อมแซมองค์พระเจดีย์ขึ้นใหม่ ส่วนด้านหน้าวัดพระธาตุดอยกองมู เดิมมีสระน้ำอยู่หน้าวัดมีน้ำไหลตลอดทั้งปี สามารถดื่มและบริโภคได้ เชื่อว่าเป็นสระน้ำศักดิ์สิทธิ์ นอกจากนี้หลังวัดพระธาตุดอยกองมูยังมีวัดอีกแห่งหนึ่ง ซึ่งในวัดนั้นประกอบด้วยพระพุทธรูปปางสมาธิ รูปปั้นพระศรีอริยะเมตตรัย เป็นศิลปะแบบพม่า ศาลฤๅษี ศาลเจ้า และต้นพระศรีมหาโพธิ์ และเชิงวัดพระธาตุดอยกองมูยังมีถ้ำที่ศักดิ์สิทธิ์อีกด้วย (หลวงพ่อใบฎีกาศาสน์ สาสโน 2541 : 16-18 )

ผู้เฒ่าผู้แก่เล่าว่ามีถ้ำศักดิ์สิทธ์ มีความยาวประมาณ 1.5 กิโลเมตร กว้างประมาณครึ่งกิโลเมตร สูงประมาณ 2 เมตรเศษ ปากถ้ำอยู่เชิงวัดพระธาตุดอยกองมู มีพระพุทธรูปยืนปางห้ามญาติ (ซึ่งเป็นพระประจำวันเกิดของคนที่เกิดวันจันทร์ สร้างโดยเจ้านางเมี๊ยะ เจ้าผู้ครองเมืององค์ที่ 2 (เพราะท่านเกิดวันจันทร์) ซึ่งทำการฉลองวันเดียวกันกับองค์พระนอนที่วัดพระนอน) ทางออกอยู่ บริเวณบึงใกล้กับบ้านสวนกลางเมืองรีสอร์ท ตามคำพูดของคนเฒ่าคนแก่ปากถ้ำถูกปิดเมื่อประมาณปี พ.ศ. 2459 ซึ่งภายในถ้ำมีของมีค่าอยู่มากมาย เช่น แก้ว แหวน เพชร พลอย เงิน ทองคำ และของใช้ต่างๆ เช่นถ้วยโถโอชาม ในสมัยที่ปากถ้ำยังเปิดอยู่ หากชาวบ้านมีการจัดงานใหญ่โต เช่นงานปอยส่างลอง จะเข้าไปในถ้ำจุดธูปเทียนบูชา และขอยืมของ เช่น ถ้วย จาน ชาม แก้วแหวน ยืมออกมาใช้งาน เมื่อเสร็จงานแล้วก็จะนำไปส่งไว้ยังที่เดิม พอนานเข้ามีชาวบ้านที่ยืมของไปแล้วไม่ยอมส่งคืน หรือบางรายก็จัดส่งของปลอมกลับคืนถ้ำทำให้เจ้าของถ้ำ (เทวดารักษาถ้ำ) ไม่พอใจ จึงทำการปิดปากถ้ำไว้ทั้งด้านบนและด้านล่าง ตั้งแต่ พ.ศ. 2459 เป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน และ จองส่วยจิ่ง ตรีทองเล่าว่า เมื่อ พ.ศ. 2524 คุณลุง เห็นคนเข้าออกถ้ำนี้อยู่หลายครั้ง และประมาณ 1 ปีก่อนที่ถ้ำจะปิด มีงูจงอางตัวใหญ่เลื้อยเข้าๆ ออกๆถ้ำนี้ ไม่นานถ้ำก็ถูกปิดไป โดยมีก้อนหินลูกใหญ่ปิดขวางไว้ปัจจุบันไม่มีแล้ว (พระครูอนุสิฐธรรมสาร : 20/08/2550 )